چه می شد اگر انسان های نئاندرتال منقرض نمی شدند؟ - ساری فان

از نظر تکاملی و در مقیاس مسیر زمانی طولانی که انسان تا به امروز پیموده، جمعیت انسان در عرض چند ثانیه افزایش یافته است. درواقع همین موضوع به ظاهر ساده که جمعیت ما هم اکنون روی سیاره 8 میلیارد نفر است، با اندکی دقیق تر شدن در تاریخ نوع بشر و تکامل او، نه تنها عادی جلوه نمی نماید، بلکه غیرقابل شرح نیز به نظر می آید.

واقعیت این است که در 99 درصد از ظرف زمانی چند میلیون ساله از زیست ما روی این سیاره، گروه های انسانی به ندرت با افراد دیگر برخورد می کردند. بنابر آنالیز ها، در هر زمانی از تاریخ زمین فقط حدود 10 هزار نئاندرتال در آن واحد روی سیاره زندگی می نموده اند. امروزه به ازای فضای مشابهی که روی زمین به ازای یک نئاندرتال وجود داشته، حدود 800 هزار نفر زندگی می نمایند. علاوه بر اینها، به خاطر زیست انسان ها در قالب گروه های اجتماعی، نزدیک ترین گروه نئاندرتال نیز احتمالاً بیش از 100 کیلومتر دورتر از همدیگر بوده اند. پیدا کردن یک جفت خارج از خانواده برای نئاندرتال ها یک چالش بوده است.

نئاندرتال ها تمایل بیشتری به ماندن در گروه های خانوادگی خود داشتند و نسبت به افراد نو محتاط تر بودند. اگر آن ها از گونه ما (هوموساپین ها) پیشی گرفته بودند، احتمالاً تراکم جمعیتشان بسیار کمتر از تراکم جمعیت ما می شد. به عنوان مثال، تصور نئاندرتال ها در حال ساخت یک شهر سخت است؛ زیرا آن ها از نظر ژنتیکی تمایل کمتری به رفتار محبت آمیز با افراد خارج از خانواده یا افراد طردشده از خانواده داشتند.

دلایل رشد چشمگیر جمعیت انسان مدرن روی سیاره را شاید بایستی در روزهای اولیه هوموساپین ها در بیش از 100 هزار سال پیش جستجو کنیم. تفاوت های ژنتیکی و آناتومیکی بین ما و گونه های منقرض شده ای مانند نئاندرتال ها، ما را به اندازه بیشتری به گونه های حیوانی اهلی شده همچون نموده است. به عنوان مثال، گله های بزرگ گاوها نسبت به اجداد وحشی زیست نماینده در گروه های کوچک و با فاصله از هم خودشان، به شکل بهتری می توانند استرس ناشی از زندگی در فضای کوچک با هم را تحمل نمایند. این تفاوت های ژنتیکی نگرش ما را نسبت به افراد خارج از گروه خودمان تغییر داد و درنتیجه ما درطول زمان در قیاس با گونه های هم تبارمان بردبارتر شدیم.

ازآنجاکه احتمال درهم آمیختن و تعامل انسان های خردمند با گروه های خارج از خانواده شان بیشتر شده بود، یک استخر ژنتیکی متنوع تر نیز به وسیله گونه انسان های مدرن ایجاد شد که طی زمان به نفع همه شان بود. با افزایش تنوع ژنتیکی، مسائل پیرامون سلامتی طی زمان کاهش یافت. به عنوان مثال، در ال سیدرون اسپانیا 17 ناهنجاری ژنتیکی فقط در 13 نفر از نئاندرتال ها شناسایی شده است. به خاطر تنوع ژنتیکی برآمده از تعامل بیشتر و زندگی اجتماعی، چنین جهش های ناهنجاری تقریباً در جمعیت های بعدی گونه ما وجود نداشت.

البته باید توجه کرد که جمعیت های بزرگ و متراکم تر باعث افزایش شیوع بیماری می گردد. نئاندرتال ها معمولاً عمر کوتاه تری نسبت به انسان های امروزی داشته اند؛ اما انزوای نسبی شان، آن ها را دربرابر بیماری های عفونی محافظت می کرد. بیماری های عفونی مسری گاهی اوقات کل جمعیت انسان های خردمند را تهدید نموده و به نابودی شان منجر می گردد.

غذای مازاد

از دیگر سوی، این امکان وجود دارد که گونه ما دارای سرعت فراوریمثل سریع تری نسبت به گونه های قبلی انسان بوده باشد؛ شاید حدود 10 تا 20 درصد. ولی داشتن نوزادان بیشتر تنها در صورتی به افزایش جمعیت یاری می نماید که غذای کافی دراختیار انسان ها و بچه هایشان باشد.

تمایل ژنتیکی ما به دوستی حدود 200 هزار سال پیش شکل گرفت. از همین زمان به بعد، شواهد باستان شناسی از مواد خامی برای ساخت ابزارهایی خبر می دهد که به شکلی گسترده جابه جا یا دست به دست می شده اند.

ما از 100 هزار سال پیش، شبکه هایی ایجاد کردیم که در آن انواع نوی از سلاح های شکار و جواهرات مانند مهره های صدفی توزیع می شدند. ایده ها به طور گسترده ای به اشتراک گذاشته می شد و تجمعات فصلی خاصی وجود داشت که در آن انسان های خردمند برای برگزاری انواع مراسم یا معاشرت دور هم گرد می آمدند. انسان ها توانسته بودند حلقه ای از دوستان مختلف در گروه های مختلف برای خودشان بسازند و درموقع نداشتن غذا به آن ها رجوع نمایند.

از طرفی ما احتمالاً به تماس عاطفی بیشتر و انواع نوی از روابط خارج از دنیای اجتماعی انسانی خود احتیاج پیدا نموده باشیم. در دنیای جایگزین فرضی که نئاندرتال ها در آن قرار بود بر ما چیره شده و بقا نمایند، واقعاً امکان کمی وجود داشت که نئاندرتال ها بتوانند [یا بخواهند] ازطریق اهلی کردن حیوانات، روابط خودشان با آن ها را تقویت نمایند.

تغییرات چشمگیر در محیط

اگر محیط ها کمبودهای ناگهانی زیادی مانند کاهش شدید گیاهان و جانوران در بسیاری از مواقع را رقم نمی زدند، ممکن بود همه چیز متفاوت پیش برود. اگر این تغییرات شانسی در مسیر رخ نمی دادند، ممکن بود نئاندرتال ها زنده مانده و بقا پیدا نمایند.

اشتراک منابع و ایده ها بین گروه های مختلف این امکان را برای انسان ها فراهم کرد که بتوانند با توزیع فناوری های مؤثرتر و دادن غذا به یکدیگر در مواقع بحرانی، به شکل کارآمدتری زیست نمایند. احتمالاً همین امر یکی از دلایل اصلی رشد گونه های ما با وجود تغییر آب وهوایی بوده است. این در حالی است که سایر گونه ها در همان مواقع به راحتی حذف می شدند. هومو ساپین ها با شرایط متغیر آب وهوایی و شرایط خطرناک سازگارتر بودند. چنین سازگاری تا حدی به این دلیل است که گونه ما می تواند در مواقع بحران به شبکه ها وابسته باشد.

در طول اوج آخرین عصر یخبندان در حدود 20 هزار سال پیش، دما در سراسر اروپا 8 تا 10 درجه سانتی گراد کمتر از میانگین امروزی بوده است؛ به طوری که سرزمین آلمان امروزی در آن روزگاران بیشتر شبیه شمال سیبری کنونی بوده است. بیشتر منطقه ها شمال اروپا شش تا نه ماه از سال را پوشیده از یخ بوده اند.

ارتباطات اجتماعی، زمینه اشتراک و توزیع اختراعات بین گروه های مختلف را فراهم کرد و همین موضوع در ادامه به سازگارتر شدن ما با طبیعت یاری کرد. کار با نیزه و پرتاب کردن آن برای کارآمدتر کردن شکار، ساخت سوزن های ظریف برای فراوری لباس های مناسب و گرم نگه داشتن خود، مهارت نگه داری غذا و شکار با گرگ های اهلی از جمله این ابداعات و اختراعات بودند. چنین دستاوردهایی در کنار هم منجر به این شد که طی زمان، افراد بیشتری از چنگال بی رحم طبیعت جان سالم به در بردند.

انسان های خردمند عموماً مراقب بودند که منابعی مانند گوزن یا ماهی را بیش از حد مصرف ننمایند و احتمالاً نسبت به گونه های بسیار قبلی انسان از چرخه زندگی خود مطلع تر بودند. به عنوان مثال، می توان به رفتار گروهی از مردمان در بریتیش کلمبیا کانادا اشاره نمود؛ آن ها حین شکار ماهی سالمون، فقط ماهی های نر را شکار می کردند.

بااین حال در بعضی موارد، مشاهده این چرخه های زیستی سخت بود. در آخرین عصر یخبندان، حیواناتی مانند ماموت ها که در سرزمین های بزرگ غیرقابل مشاهده برای گروه های انسانی پراکنده بودند، منقرض شدند. بیش از صد تصویر از ماموت ها در غار Rouffignac در فرانسه وجود دارد. این تصاویر مربوط به زمان ناپدید شدن این موجودات است و نشان می دهد که انسان های آن موقع برای این فقدان ماموت ها اندوهگین شده اند. اما واقعیت این است که اگر ظهور هومو ساپین ها نبود، به احتمال زیاد ماموت ها زنده می ماندند؛ زیرا تعداد نئاندرتال های کمتری برای شکار آن ها وجود می داشت.

هوش و شعوری که به پیروزی ما انجامید

علاقه ما به همراهی با یکدیگر و وقت گذراندن با هم که به نوبه خود به تقویت خلاقیت ما منتهی می گردد، رمز پیروزی و دلیل موفقیت گونه ما بود. اما هر موفقیتی بهایی دارد و ما نیز از این قانون مستثنی نبودیم.

توسعه هرچه بیشتر فناوری از سوی جامعه بشری و استفاده ما از تکنولوژی های نوتر، به اندازه بیشتری به سیاره زمین آسیب می رساند. کشاورزی فشرده، خاک زمین را از مواد مغذی خالی می نماید، صید بی رویه تنوع زیستی دریاها را نابود می نماید و گازهای گلخانه ای برآمده از فراوریات صنعتی به تغییرات اقلیمی منتهی می گردد. استثمار بیش از حد، اجتناب ناپذیر نبود؛ اما گونه ما اولین گروهی بود که این کار را انجام داد.

می توانیم امیدوار باشیم که شواهد بصری و محسوس ناشی از تخریب در دنیا طبیعی ما بتواند نگرش ما را طی زمان دستخوش تغییر کند. ما در طول تاریخمان هنگامی که احتیاج داشتیم، با سرعت بسیار زیادی تغییر کردیم و این بخشی از مسیر دور و درازمان در رسیدن به جایگاه فعلی مان به عنوان جامعه انسانی بوده است. ولی تحت هر شرایطی و از هر دیدگاهی که به موضوع بنگریم، نباید فراموش کنیم که سیاره دومی برای هیچکدام از ما وجود ندارد و نباید کار را به جایی برسانیم که به یک سیاره دوم احتیاج مبرم و گریزناپذیر پیدا کنیم.

5858