ارسن ولز؛ نام آشنای سینمای کلاسیک دنیا - ساری فان

لازم به ذکر است که ارسن ولز بعد از ماجرا از مردم معذرت خواهی نیز کرد. اما همین اتفاق بود که باعث افتادن نام ارسن ولز بر سر زبان ها شد. از آن موقع تا امروز ارسن ولز را می توان از شناخته شده ترین هنرمندان آمریکایی و حتی در عرصه جهان نامید. سال 2002 بود که نام ولز در فهرست ده کارگردان مهم جهان نهاده شد. این معروفیت و نام آوری بی علت نیست.

ولز وقتی که توانست وارد هالیوود گردد و نخستین اثر خود را بسازد تنها 24 سال داشت. نام اولین فیلم ولز همشهر کین است. این نام برای مخاطبان سینما حتی از نام خود ارسن ولز نیز آشناتر و شناخته شده تر است. همشهری کین ساخته جوان 24 ساله، توانست لقب بزرگ ترین ساخته سینمایی تاریخ سینما را از آن خود کند. با تمام این اتفاقات و داشتن نبوغ، ارسن ولز هیچ گاه نتوانست در سیستم هالیوود آنطور که انتظار می رفت پیروز باشد. سیستم پیچیده و عجیب هالیوود در تمام طول مدت فعالیت ارسن ولز راه را برای او ناهموار کرد و او دیگر هرگز نتوانست با سرمایه قابل توجه هالیوود و حمایت های سرمایه گذاران روبرو گردد. او تا سال های آخر عمر خود نیز با هالیوود دچار مشکل بود و همیشه به نقد این سیستم پرداخت. ولز که کارگردانی بحث برانگیز و شناخته شده بود به دلایل همین اختلافات تا آخر عمر تنها به وسیله بازیگری، تبلیغات و فعالیت های اینچنینی روزگار خود را گذراند.

یکی از دوستان او به نام هنری یاگلوم که رابطه صمیمانه ای با ارسن ولز داشته است می گوید که ولز پس از برخورد های هالیوود و عدم حمایت های آنان نا امید شده و گفت: من نفرین شده ام! من تمام شده ام.... البته لازم به ذکر است که او هیچ گاه به طور کامل از فیلمسازی ناامید نشد و فیلم های قابل تاملی را کارگردانی کرد که این آثار کارنامه هنری وی را همیشه درخشان نگه داشته اند. ارسن ولز در هنگام مرگ در سال 1985 میلادی، دوازده پروژه ناتمام سینمایی داشت که قصد داشت آن ها را کامل کند.

این آثار اغلب اقتباس هایی از ادبیات بودند. ارسن ولز به ادبیات علاقه زیادی داشت و شاید به همین علت است که اغلب آثار او را اقتباس های سینمایی از ادبیات تشکیل می دهند. ارسن ولز بعلاوه دوستی صمیمانه ای با نویسنده مشهور، ارنست همینگوی داشت. در سال 2015 میلادی، پس از 30 سال که از مرگ ارسن ولز گذشته بود، کتاب نیمه تمام خاطرات این کارگردان در کتابخانه ای در آمریکا پیدا شد. این کتاب حاوی خازرات بسیار زیادی از وقایع زندگی ولز و اطرافیان و هم عصرانش است. در ادامه این مطلب به تحلیل و معرفی اجمالی دیگر آثار این کارگردان می پردازیم.

1- همشهری کین

همشهری کین در دوره ای ساخته شد که فیلم های درخشان دیگری نیز در آن موقع فراوری و اکران شده بودند. اما همشهری کین توانست به شکلی بی رغیب در فهرست برترین ها در تمام دوران تاریخ سینما جای خود را نگه دارد. این به علت بی عیب و نقص بودن فیلم مشهور همشهری کین نیست. اما این علی رغم تمام ضعف هایی که منتقدان بسیاری بر آن وارد می نمایند، فیلمی قابل تامل و دیدنی است. همشهری کین در نه رشته نامزد جایزه اسکار شد که در نهایت برندهٔ جایزه اسکار برترین فیلم نامه غیراقتباسی شد. داستان این فیلم رمزآلود از این قرار است که شخصیتی ثروتمند مشهور به نام کین در لحظه آخر عمر خود کلماتی عجیب را ادا می نماید. مستند ساز زندگی کین درباره این جمله مرموز تحقیق می نماید و به نتایجی می رسد که .... به نظر می رسد که ارسن ولز بیش از هر چیز در ساختن این فیلم کوشش داشته که روش هایی بدیع را در فرم فیلم ابداع کند.

شاید توجه بیش از حد ولز به فرم و نهاده شدن دوربین و ... باعث شد که از زمان اکران همشهری کین تا کنون، بسیاری از منتقدان از کم بودن محتوای آن و ضعف شخصیت پردازی در این فیلم ایراداتی بر آن وارد نمایند. داستان همشهری کین در واقع یک داستان روان و ساده است و در عین این سادگی ساخت و ساز آن به صورتی بوده که این فیلم را برای هر مخاطبی قابل تامل می سازد. ولز در همشهری کین موضوعاتی، چون تنهایی انسان معاصر، پوچی و جاه طلبی و شکست رویای آمریکایی را مطرح می نماید.

2- خانوادهٔ اشرافی امبرسن یا آمبرسون های باشکوه

این فیلم را ارسن ولز با اقتباس از رمانی به همین نام ساخته است. آمبرسون های باشکوه در زمان ساخت و بعلاوه اکران خود با حاشیه های فراوانی روبرو شد. این فیلم یکی از آخرین نقش آفرینی های دولارس کاستلو ستاره سینمای صامت بود. خاتمه بندی آمبرسون های باشکوه چندین بار تغییر کرد و همین امر اختلافات بسیاری در میان عوامل فیلم نیز شد. لازم به ذکر است دکور فیلم آمبرسون های باشکوه یکی از پرهزینه ترین دکور های فیلم در تاریخ سینما است که پس از این فیلم نیز بار ها مورد استفاده برای آثار دیگر نهاده شد.

این فیلم یکی از فیلم هایی بود که سازنده آن یعنی ولز به آن علاقه خاصی داشته است. این فیلم نامزد دریافت اسکار برترین کارگردانی هنری، برترین فیلمبرداری، برترین بازیگر نقش مکمل زن برای اگنس مورهد و برترین فیلم در سال 1942 شد. داستان فیلم داستان زنی است که پس از مرگ همسرش می خواهد تا با عاشق قدیمی خود ازدواج کند.

3- بانویی از شانگ های

این فیلم ارسن ولز نیز با اقتباس از رمانی به نام اگر پیش از برخاستن بمیرم از شروود کینگ ساخته شده است. ارسن ولز نیز خود دوباره در این فیلمش نیز بازی کرد. دیگر بازیگران آن ریتا هیورث و اورت اسلون بودند. در فیلم بانوی شانگ های ارسن ولز یکی از ماندگارترین شخصیت های زن سینما شکل گرفت. این شخصیت که نقش آن بر عهده ریتا هیورث بود، السا نام دارد. ماجرا با نجات السا از دست اشرار به وسیله شخصیتی به نام مایکل اوهارا که ارسن ولز نقشش را ایفا می نماید شکل می گیرد. داستان این زن و مرد و رابطه آن ها پیچیده می گردد و در نهایت فیلمی مجذوب کننده و پر از دیالوگ های به یادماندنی از آن در سینمای جهان باقی می ماند.

4-اتللو

اتللو فیلم اقتباسی دیگری از ارسن ولز است که از نمایشنامه شکسپیر اقتباس شده است. این فیلم پس از چند سال سخت در فیلمسازی برای ارسن ولز پیروزیت چشمگیری را به دست آورد. اتللو در سال 1952 جایزه نخل طلای کن را از آن خود نمود. داستان از این قرار است که داستان این فیلم در ایتالیا و در شهر ونیز می گذرد. یک سیاه مغربی به کاخ وارد شده و پس از ازدواج با دزدمونا دختر پادشاه در خدمت امیر در می آید، اما با گذشت زمان عنصر حسادت برای او و همسرش مسایلی بنیاد برافکن می آفریند.

ارسن ولز در هنگام ساختن فیلم اتللو از لحاظ مالی تحت فشار بود و مصائب زیادی را در طول ساخت آن تجربه کرد. اما هیچ کدام از این مسائل مانع از خلق اثری راضی نمایند و عمیق نشد و در نهایت اتللو فیلمی تحسین برانگیز و قابل تامل از کار عایدی.

5-نشانی از اشر

این فیلم را ولز در سال 1958 درست زمانی که دوباره از اروپا به آمریکا بازگشته بود ساخت. نشانی از آشر همیشه یکی از محبوبت ترین آثار سینمایی ولز به حساب آمده است. رمانی که نشانی از اشر از آن اقتباس شده است اثر ویت مسترسن است. در این فیلم ستاره پر سرو صدای آن دوران یعنی مارلینه دیتریش ایفای نقش می نماید. در این فیلم که خود ارسن ولز نقش اصلی آن را بر عهده دارد داستان جنایی رمز آلودی روایت می گردد. ارسن ولز در این فیلم نقش پلیس فاسدی را بازی می نماید که این نقش یکی از قوی ترین و برترین نقش هایی است که او در طول فعالیت بازیگری اش بازی نموده است.

پ