سروده های رودکی منتشر شد - ساری فان

به گزارش خبرنگاران، این کتاب در 774 صفحه با شمارگان 500 نسخه و قیمت 120هزار تومان توسط انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده است.

در معرفی فرهنگستان از کتاب سروده های رودکی آمده است: دفتر کوچک شعر رودکی تا کنون بیش از 20بار به چاپ رسیده و بسیاری از سروده های او به چندین زبان ترجمه شده است، اما باید گفت که در همه این چاپ ها هنوز هم بدخوانی ها و کاستی ها و نادرستی های واژگانی و معنایی به چشم می خورد. آن چه خوانش سروده ها و نوشته های فرارودی را برای ما سخت کرده است اثرپذیری گسترده سرایندگان و نویسندگان فرارودی، و از آن میان رودکی از واژگان و ساختار صرفی و نحوی زبان های ایرانی میانه شرقی، به ویژه سُغدی است؛ زبانی که در سده های سوم و چهارم هجری و پیش از آن و حتی در سده های پس از آن تا قرن هشتم، زبان گفتاری بیشترینه مردم ماوراءالنهر بوده است.

درباره زبان رودکی می توان گفت زبانی که او در قصاید و غزل ها و برخی قطعه هایش به کار گرفته است، از مقوله زبان معیار و نوشتاری به شمار می آید و زبان مثنوی ها و تک بیت های او اثرپذیری فراوانی از زبان حوزه زندگی رودکی به ویژه زبان سُغدی داشته است.

تنوع و گوناگونی مضمون ها و توانمندی های زبانی و بیانی رودکی، در همان شمار اندک اشعار برجای مانده از او، در سنجش با نمونه های شعر سرایندگان هم عصر و پس از او، از پیشینه و پشتوانه شعر و شاعری در فرارود حکایت می کند. این توش و توان را می توان از سرایندگانی دانست که پیش تر از رودکی بوده اند و آثار آن ها به دست ما نرسیده است و نیز بیشتر می تواند از سرچشمه های فرهنگی و ادبی زبان سغدی یا دیگر زبان های ایرانی میانه شرقی سود برده باشد که چندین و چند قرن زبان و ادب و فرهنگ چیره و حاکم بر ایرانی تباران سغد، سمرقند، بخارا و بخش های دیگر از فرارود بوده است.

تا به امروز دیوان جداگانه ای از سروده های رودکی دست یاب نشده است. شادروان استاد سعید نفیسی در میانه سال های 1308 تا 1319، به بهره وری از شماری از متن های کهن و قدیم و بسیاری از تذکره ها و فرهنگ نامه های فارسی که در مجموع نزدیک به 90 متن است، سروده های رودکی را در کتابی به نام احوال و اشعار رودکی سمرقندی فراهم کرد. این متن بن مایه و دست مایه ای شد برای همۀ چاپ هایی که در ایران و تاجیکستان و مسکو از دیوان رودکی فراهم آمد. این کتاب نیز با عنوان سروده های رودکی یکی از همین چاپ هاست.

علی رواقی در این مجموعه کوشیده است تا متن های نظم و نثر سده چهارم و پنجم را که در ماوراءالنهر نوشته شده اند بخواند تا به همخوانی های واژگانی سرایندگان و نویسندگان آن ها با واژگان رودکی دسترسی پیدا کند. همچنین ضبط بیت های رودکی و شعرهایی را که به او نسبت داده اند در برخی فرهنگ نامه ها و دیگر کتاب ها دیده و آن چه را محل اختلاف بوده، با کوتاه نوشت آن کتاب در پاورقی آورده است.

او در مقدمه این کتاب اذعان می کند که ناهمخوانی های فراوان گونه زبانی ماوراءالنهر که اثرپذیری گسترده ای از زبان سغدی و شاید برخی دیگر از زبان های میانه شرقی داشته، بر سختی زبان رودکی و دیگر سرایندگان و نویسندگان این حوزه جغرافیایی و دوره تاریخی آن ها افزوده است. به همین دلیل تا به امروز هیچ یک از مصححان دیوان رودکی و بسیاری دیگر سروده ها و نوشته های ماوراءالنهری سده های چهارم و پنجم، به بهره وری این آثار از زبان های ایرانی میانه شرقی به ویژه زبان سغدی اشاره ای نکرده اند.

رواقی در این کتاب با سود جستن از فرهنگ سغدی نوشته شادروان استاد بدرالزمان قریب توانسته است واژگان سغدی کاربردی در سروده های رودکی را که در بیشتر متن های چاپی به گونه ای نادرست آمده، برای نخستین بار تصحیح و معنی گذاری کند تا خوانش شعرهای رودکی برای دوست داران این متن آسان تر شود. همچنان که شمار بسیاری از واژه های پهلوی (فارسی میانه) با نمونه هایی از برگردان متن های پهلوی همراه و معنی شده است.

او بهترین و ارزشمندترین کار خود را در این پژوهش نمونه ها و شاهدهای فراوانی می داند که برای بسیاری از واژه های سروده های رودکی از متن های سده های مختلف فراهم آورده تا خواننده با خوانش آن ها بتواند با واژه های رودکی خوگیری بیشتری پیدا کند. همچنان که با بهره وری از گونه های زبان فارسی در ماوراءالنهر و گونه فارسی افغانستان و گویش های امروزین زبان فارسی، شاهدها و مثال هایی را برای نشان دادن گستره کاربردی واژگان آورده است.